کتاب تنهایی دم مرگ
فروشگاه آنلاین کتاب کاواک
کتاب تنهایی دم مرگ نوشتهی نوربرت الیاس میباشد که امید مهرگان / صالح نجفی آن را به فارسی ترجمه کرده است. این کتاب توسط انتشارات گام نو چاپ و در ۱۳۴ صفحه به بازار عرضه شده است. آخرین چاپ آن مربوط به سال ۱۳۹۵ بوده و میتوان به لحاظ موضوعبندی آن را در بخش فلسفه قرار داد.
این کتاب جلد ششم در مجموعه آثار نور برت الیاس است که توسط انتشارات کالج دوبلین به چاپ میرسد. چاپ و گرداوری هجده جلد دیگر برنامهریزی شده است. روند تولید و چاپ این کتابها از مرحلهی صحافی و انتخاب نوع کاغذ گرفته تا مراحل ویرایش کاملاً بینقص و مثالزدنی است. ترجمههای اخیر همگی تصحیحشدهاند و تغییرات اعمالشده در کتاب ذکرشدهاند. یادداشتهای ویراستار به توضیح شرایط و محیطهایی میپردازد که الیاس در آنها مشغول نوشتن بوده و همچنین ارجاعات الیاس به نویسندگان و وقایعی که شاید از شهرت چندانی برخوردار نباشند را روشن مینماید.قیمت کتاب کاملاً باکیفیت آن همخوانی دارد و این کتابها بیشتر بهعنوان نسخههای کتابخانهای و در مجموعهها استفاده میشوند.
نسخهی کنونی شامل یکی از مشهورترین آثار وی است. تنهایی دم مرگ، در سال ۱۹۷۹ در آلمان و در سال ۱۹۸۵ در انگلستان به چاپ رسید. متن دیگر کتاب، هیومانو کاندیتیو، در سال ۱۹۸۵ در آلمان به چاپ رسید که شامل مجموعه مقالات و سخنرانیهایی بود که الیاس به مناسبت چهلمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم در دانشگاه بایفیلد ارائه کرد. نسخهی چاپی کنونی اولین ترجمهی انگلیسی این کتاببه زبان انگلیسی است. هردو کتاب توسط ادموند ژپکات ترجمهشدهاند.
تنهایی دم مرگ اثری است که بسیار به آن اشارهشده اما کمتر میتوان دید که در ادبیات بالینی و یا ادبیات علمی موردبحث قرار گیرد. من خودم نخستین بار نسخهی انتشارات بلک ول را خواندم. اکنونکه دهها سال بعد آن را دوباره میخوانم حس میکنم که چه بخش عظیمی از آن را از دست دادم.
بااینکه تنهایی دم مرگ بهخودیخود خواناست، بحث دربارهی آن تنها زمانی مفید به نظر میرسد که در نظر بگیریم این اثر الیاس با تمامی آثار پیشین او در تقابل است. بهخصوص اثر «فرآیند گسترش تمدن». در این کتاب الیاس نظریهاش را دربارهی جامعه بیان میکند. از دید او، در جامعه دو فرایند روانشناسی و جامعهشناسی مکمل یکدیگر هستند. به بیان سادهتر، تغییرات روانشناختی برمیگردد به حساسیتها، عواطف و ادراک هر فرد در جامعه: اینکه یک جامعهی مشخص چه نوع فردی تولید میکند. نگرانی بهخصوص الیاس این است که چارچوبهای شرم و تناقض جامعه چگونه شخصیت افراد را شکل میدهد. تغییرات جامعهشناختی همان روند دوطرفهای است که بهوسیلهی آن هر فرد جامعهای را بازسازی میکند که آرزوی زندگی در آن را دارد؛ یعنی نهادینه کردن شخصیت و عاداتشان.
به بیان درستتر، فرایند تغییرات یک جامعه بررسی میکند که چگونه هر یک از تغییرات روانشناختی و جامعهشناختی بر یکدیگر اثر میگذارند و یکدیگر را تغییر میدهند.
تنهایی دم مرگ به بررسی این موضوع میپردازد که ویژگیها و جنبههای غیرمعمول و منفی یک جامعه چگونه مشکلاتی برای مرگ ایجاد کرده است. موضوع کتاب این نیست که افراد در حال مرگ تنها هستند. بلکه کتاب در تلاش برای درک این موضوع است که چرا این تنهایی قابل پیشبینی است درحالیکه اجتنابپذیر است؟ الیاس بهطور خلاصه آنچه را که تغییرات روانشناختی جامعه مدرن کنونی تولید میکند را بیان میکند: درجهی بالایی از فردگرایی، محدودیت و نوعی گوشهگیری فراگیر و دائمی برای همهی امیال و اشتیاق و انگیزههای احساسی فرد و تمایل به انزوا.
(صفحهی ۴۶ کتاب) چنین افرادی رسومی را بنا مینهند که نبود معنایی مشترک را تشدید میکند و این امر درنهایت در جامعه همهگیر میشود. «تنها جریانات و اتفاقات عادی در بیمارستانها است که به وضعیت مرگ قالبی اجتماعی میدهد. بااینهمه تمامی این جریانات از احساس عاری است و به انزوای مرگ کمک میکند … آدابورسوم سکولار تا حد زیادی از احساس و معنا خالیشدهاند؛ اصطلاحات پیشین سکولار بههیچوجه قانعکننده نبودند» (صفحهی ۲۴). مردم خواستار جریانات و اتفاقات روزمرهی تثبیتشدهای هستند. این نوع جریانات به مذاق فردگرایی و محدودیتهایشان خوش میآید. اما بعدها، مردم از همین روزمرگیها رنج خواهند برد و در تلاش خواهند بود تا خلأ موجود در آدابورسوم را پر کنند و معنای مشترکی پدیدآورند.
نتیجهگیری الیاس چندان دور از انتظار نیست. « تمرکز و تأکید بر این است که ما با زندگی در این جوامع مدرن نهتنها در تنهایی میمیریم، بلکه دوران زندگیمان نیز بهتنهایی سپری میشود.»
الیاس پیش از آنکه رشتهاش را به فلسفه و سپس به جامعهشناسی تغییر دهد، پزشکی میخواند. او با اضافه کردن یک بخش کار خود را با کار یک پزشک مقایسه کرد : «مقایسهی تشخیص علم پزشکی سنتی با تشخیص علم جامعهشناسی با تمرکز بر روی خطر انزوا» (صفحهی ۵۶ کتاب).
در اینجا ممکن است بسیاری از خوانندگان بپرسند این کتاب چه ارزشهای خاصی دارد؟ جواب من به این سؤال این است که برای ارزشگذاری تنهایی دم مرگ، یک خواننده یا باید اندک شناختی از الیاس و آثارش داشته باشد، یا کمی اطلاعات دربارهی مرگ. اگر تنهایی دم مرگ بهعنوان دنبالهی فرایند گسترش تمدن خوانده شود، موضوعات فردگرایی و خویشتنداری چنان شدتی به خود میگیرند و چیزی را تشدید میکنند که در غیر این صورت ممکن بود مشاهدهای بدیهی به نظر برسد. فاجعه در مراقبتهای امروزی شدت میگیرد. بامطالعهی تنهایی دم مرگ بهعنوان یک نظریهی جامعهشناسی، متوجه میشویم که الیاس اثبات عمیقی برای تئوریاش ارائه میدهد تا ساختار شخصیتی و ساختار اجتماعی را در وابستگی متقابل نگاه دارد بدون اینکه هیچکدام را مهم تر بداند. این اثر میتواند به دانشجویان تئوری بهعنوان نمونهای فشرده اما کامل از کار الیاس درس داده شود. نمونهای از اینکه الیاس مفاهیم خودش را برای حل یک مشکل بسیار مهم و رایج در زندگی به کار میبرد.
